Maharashtra Havaman : महाराष्ट्राच्या वातावरणात गेल्या काही दिवसांपासून मोठा बदल होताना दिसतोय. उन्हाच्या झळा असताना अचानक आभाळ दाटून येतं, वादळासारखा वारा वाहतो आणि मग पावसाचा जोरदार तडाखा बसतो. कधी थेंबथेंब पाऊस, तर कधी मुसळधार सरी. यात शेतकरी मेटाकुटीला आला आहे. आधीच नफा कमी, त्यात हे हवामानाचे लहरीपण… आता भारतीय हवामान खात्यानं दिलेला नवा इशारा आणखी चिंता वाढवणारा ठरतोय.
पुढील 3-4 दिवस संकटाचे; कोणत्या भागात धोका?
हवामान खात्यानं सांगितलंय की, पुढील तीन ते चार दिवस महाराष्ट्रातील अनेक जिल्ह्यांमध्ये पावसाचा आणि गारपीटीचा धोका आहे. विशेषतः मराठवाडा, मध्य महाराष्ट्र, विदर्भाचे काही भाग, मुंबई, ठाणे, पालघर, रायगड यांसारख्या किनारपट्टीच्या जिल्ह्यांमध्ये वादळी वारे आणि विजांच्या कडकडाटासह पाऊस होण्याची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे. यामध्ये गारपीट होण्याची शक्यता अधिक असून, काही ठिकाणी वाऱ्याचा वेग ताशी 40 ते 60 किमीपर्यंत जाऊ शकतो.Maharashtra Havaman
शेतकऱ्यांचं काळजात धस्स
धुळे जिल्ह्यात आजच झालेला अवकाळी पाऊस हा धोक्याची घंटा आहे. खरिपासाठी तयारी करत असतानाच झालेल्या या पावसामुळे गहू, हरभरा, मका यासारख्या शेवटच्या टप्प्यात असलेल्या पिकांचं नुकसान झालं. काही ठिकाणी उन्हाळी कांद्याचीही लागवड केली होती. पण पाऊस आणि गारपिटीमुळे कांद्याच्या गंजी पाण्यात भिजून सडू लागल्या. अनेक ठिकाणी शेतकऱ्यांनी कांद्याचे पोते झाकण्यासाठी त्रस्त अवस्थेत प्लास्टिक टाकण्याचा प्रयत्न केला, पण वाऱ्यामुळे ते उडून गेले.
नाशिक, अहमदनगर, औरंगाबाद, बीड, जालना या जिल्ह्यांमधील शेतकरी म्हणतोय “कुठे पोरे शिकायला निघालीत, कुठे धान्याचा कर्ज फेडायचं आहे, आणि आत्ता हे गारपीटचं संकट आभाळासारखं डोक्यावर आलंय.”
मच्छीमारांचं मोठं नुकसान
पालघर जिल्ह्यात समुद्र किनाऱ्यावर राहणाऱ्या मच्छीमारांना वादळी वाऱ्याचा मोठा फटका बसलाय. डहाणू, केळवे, मनोर, आणि वसई परिसरात 40 ते 45 बोटींना वादळाचा तडाखा बसला. काही बोटींमधील जाळं वाहून गेलंय, तर काहींच्या इंजिनांमध्ये पाणी घुसलंय. आता पुन्हा समुद्रात जाऊन मासे पकडायला 10-15 दिवसांचा खर्च येणार आहे, आणि नुकसान भरून काढणं कठीण होणार आहे.
“आभाळ भरून आलं की काळजाही भरून येतं”
एका वृद्ध मच्छीमारानं सांगितलं, “आम्ही पिढ्यानपिढ्या समुद्रावरचं खाणारं. पण दरवर्षी हे हवामान बिनधास्त बदलतंय. पूर्वीच्या वादळाची एक दिशा होती, आता कुठूनही येतं. आता आभाळ भरून आलं की काळजाही भरून येतं!”
खराब हवामानाचा बियाणांवर परिणाम
अनेक शेतकरी हिवाळ्यानंतर खरीप हंगामासाठी बियाणं साठवून ठेवतात. पण या गारपिटीच्या पावसामुळे त्याच बियाण्यांवर पाणी पडल्याने त्यांची उगमशक्ती कमी होण्याची भीती आहे. एरव्ही शेतकरी उंबरठ्यावर उभा असतो, तिथं आता तो अर्ध्या ओसरीवरही बसू शकत नाही.
खतं, औषधं, मशागत – सगळं अर्ध्यावर
कोल्हापूर आणि सांगली भागात जमिनी मशागतसाठी तयार केली जात होती. पण आता झालेल्या पावसामुळे त्या पुन्हा ओलसर झाल्या. त्यात जर पाणी थांबलं, तर बुरशीसारखे रोग वाढतात आणि पुढील हंगामावर त्याचा विपरित परिणाम होतो.
मान्सून कधी येणार?
हवामान विभागानं दिलेल्या माहितीनुसार, 13 मे दरम्यान मान्सून अंदमान-निकोबार बेटांवर पोहोचेल. तिथून तो हळूहळू उत्तर-पश्चिम भारतात सरकेल. पण त्याआधीच महाराष्ट्रात हवेचा कमी दाबाचा पट्टा तयार झाला आहे. त्याचा परिणाम म्हणून येत्या काही दिवसांत वातावरण ढगाळ, दमट आणि अस्थिर राहील.
अचानक वीज पडण्याची शक्यता
पुणे, सोलापूर, सातारा या भागांमध्ये काही ठिकाणी विजा कोसळण्याच्या घटना नोंदवण्यात आल्या आहेत. त्यामुळे शेतात काम करताना काळजी घेण्याचं आवाहन हवामान विभागाने केलं आहे. वीज पडणं ही नैसर्गिक आपत्ती असली, तरी अनेकदा त्याचा फटका गरीब शेतकऱ्यालाच बसतो.
सरकारकडून मदतीची अपेक्षा
यावेळी नुकसान झालेल्या शेतकऱ्यांनी तातडीने पंचनामे करून आर्थिक मदतीची मागणी केली आहे. जिल्हाधिकारी कार्यालयात अर्ज देण्याची लगबग सुरू आहे. मात्र, पूर्वीच्या अनुभवावरून म्हणतात – “पंचनामा होतो, फाईल जाते पण मदत येईपर्यंत पीक पुन्हा हातात येतं.”
वाढत्या तापमानानंतर आता अचानक गारपीट
मार्च एप्रिलमध्ये उन्हाचा पारा 40 अंशाच्या वर होता. अनेक ठिकाणी हीटवेव्हचा इशारा दिला गेला होता. पण आता मे महिन्याच्या सुरुवातीलाच वातावरणात गारठा जाणवतोय. वातावरणातला हा तणाव शेतकऱ्याच्या पिकांनाच नव्हे, तर मनालाही पोखरत चाललाय.
अशा परिस्थितीत काय काळजी घ्याल?
- शेतकऱ्यांनी गारपिटीपासून बियाणं आणि पीक संरक्षित ठेवावं
- कांदा, हरभरा, गहू या पिकांना झाकावं
- उघड्यावरचं साठवलेलं धान्य झाकणं आवश्यक
- काम करताना विजांचा धोका लक्षात घ्या
- मच्छीमारांनी समुद्रात उतरणं टाळावं
एक सकारात्मक बाजू जमिनीतील ओलावा वाढणार
या पावसामुळे जमिनीतील ओलावा वाढेल, ज्याचा फायदा खरिपाच्या सुरुवातीला होतो. पण त्यासाठी पावसाचं प्रमाण योग्य आणि वेळेवर असणं आवश्यक आहे.
शेवटी एकच प्रश्न शेतकऱ्याचं संकट कोण ऐकणार?
दरवर्षी हवामानाचं हे चक्र अधिकच बेभरवशाचं होत चाललं आहे. शेतकरी आणि मच्छीमार हे थेट निसर्गावर अवलंबून असलेले घटक. त्यांच्या श्रमाचं चीज होण्यासाठी हवामानाचं भाकीत अगदी अचूक असणं आणि प्रशासनाची साथ असणं तितकंच गरजेचं आहे.
हे पण वाचा | पंजाब डक यांचा हवामान अंदाज : पंजाबरावांनी महाराष्ट्रातील हवामानाबाबत दिली मोठी माहिती